Pchające dłonie Tai Chi Chuan
Xiang Kairen
Tłumaczenie Olgierd Woźniak
Wstęp
W Tai Chi forma stanowi „ciało” (ti), a Pchające Dłonie są jego zastosowaniem (yong).
Jedno i drugie opiera się na zasadach opisanych w „Pieśni o trzynastu postawach”. Trzynaście postaw to:
Odparowanie (Peng)
Zawinięcie (Lu)
Nacisk (ji)
Pchnięcie (an)
Pociągnięcie (cai)
Rozdzielenie (lie)
Uderzenie łokciem (zhou)
Uderzeniem Barkiem (kao)
oraz pięć kierunków:
Do przodu (jin)
Do tyłu (tui)
W lewo (gu)
W prawo (pan)
Pozostanie w centrum (ding)
Nie wszyscy przywiązujemy do trzynastu postaw należytą uwagę. Niektórzy na pewno tak, ale wiele naśladuje jedynie [w bezmyślny sposób] ruchy nauczyciela.
Nawet wśród gorliwych praktyków Tai Chi można spotkać osoby można spotkać osoby ćwiczące formę, ale nie rozumiejące jej ducha lub ćwiczące pchające dłonie, ale nie znające ich zastosowania. „Jeśli całym swoim sercem nie szukasz znaczenia, stracisz tylko czas i doznasz rozczarowania „Pieśń o Trzynastu Postawach”.
Ćwiczenie formy i Pchających Dłoni jest sobie równoważne. Umiejętności nabyte poprzez wykonywanie formy należy ćwiczyć w Pchających Dłoniach. Cała forma jest pełna zastosowań, a każde zastosowanie ma formę. Nie oznacza to jednak, że nie ma żadnych różnic formy a Pchającymi Dłońmi.
Najpierw przedstawię, co na ten temat napisano w Klasykach Tai Chi. Następnie zaprezentuje wnioski, do których sam doszedłem w czasie ponad 30 lat praktyki. Na koniec opowiem o moich osobistych wspomnieniach z nauki Pchających Dłoni pod okiem słynnych mistrzów.
Klasyki Taiji
Gdy przeciwnik jest twardy, ja jestem miękki,
Nazywamy to ustępowaniem (zhou),
Kiedy podążam za przeciwnikiem,
Nazywamy to przyleganiem (can).”
[Klasyki Tai Chi]
Twardy oznacza przeciwnika, który atakuje. Miękki to znaczący broniąc się. Miękkość nie może być jedna słabością, lecz powinna mieć taki charakter jak Zawinięcie (lu) lub Pchnięcie (an). Dlatego jeśli przeciwnik atakuje stosując Odparowanie (peng) lub Nacisk (ji) prawidłowa obrona polega na neutralizacji tego ataku za pomocą Zawinięcia (lu) lub pchnięcia (an). Nazywamy to ustępowaniem (zhou). Nie wolno podczas obrony stracić środka ciężkości. Podążanie za przeciwnikiem nie może być związane z zachowaniem własnej równowagi.
„Kiedy przeciwnik porusza się szybko,
ja poruszam się szybko,
Kiedy przeciwnik porusza się powoli,
ja podążam powoli.”
[Klasyki Tai Chi]
Nie ma znaczenia czy atak jest szybki czy wolny. Obrona powinna po prostu podążać za nim, nie powodując wytrącenia Centrum z równowagi. Taka obrona jest prosta i naturalna – jest to najwyższy poziom umiejętności w Pchających Dłoniach.
„Gdy pojawia się nacisk w lewo,
lewa staje się niesubstancjonalna;
Gdy pojawia się nacisk w prawo,
prawa staje się niesubstancjonalna.”
[Klasyki Tai Chi]
Gdy czujesz nacisk z któreś strony- rozluźnij tę stronę. Można powiedzieć, że Tai Chi to ćwiczenie centralnej osi obrotu [the central pirot]. Dobrym porównaniem jest ruch koła wokół własnej osi. W klasycznej tekście pt. „Wyjaśnienie praktyki” czytamy:
„Ciało jest jak koło, jego osią jest talia[…]”
Czytając klasyki Tai Chi możemy się dowiedzieć, że:
„Gdy przeciwnik patrzy do góry – wydaje się być wyżej od niego.
Gdy patrzy w dół – wydaje się być niżej.
Gdy podchodzi – jestem coraz dalej.
Gdy się cofa – jestem coraz bliżej.”
{tłumaczenie własne}
Oznacza to, że atak przeciwnika powinien zawsze trafić w pustkę. Na przykład jeśli atak skierowany jest w górę – trzeba poprowadzić go jeszcze wyżej. Jeśli do przodu – odsunąć się, zwiększając dystans. Kierując atak w pustkę należy podążać za przeciwnikiem, nie tracąc nad nim kontroli. Ostatnie zdanie mówi o tym, że po zaatakowaniu osoby znającej Tai Chi nie sposób przed nim uciec…
Zarówno w formie, jak i w Pchających dłoniach, należy wystrzegać się ruchów linearnych.
Na przykład Omiatanie Kolana nie jest ruchem bezpośrednio do przodu, lecz wymaga skrętu ciała (najpierw w lewo a następnie w prawo). Podobnie w Odepchnięciu Małpy (ruch do tyłu ale ze skrętem) i we wszystkich innych kierunkach. Dzięki temu ustępowanie (zhou) przed atakiem przeciwnika może być równocześnie zbliżaniem się do niego {pod innym kontem}.
W jednym z traktatów można przeczytać:
„Krok do przodu – to zbliżanie się,
krok do tyłu – to również zbliżanie się”
inny dokument stwierdza natomiast:
„Niechaj każdy twój krok będzie krokiem do przodu, wtedy ci nikt nie sprosta”
lub
„Piórka nie można dodać, mucha nie może usiąść”
W ten poetycki sposób autor opisuje wyostrzoną wrażliwość, która rozwija się podczas wieloletniej praktyki Pchających Dłoni – czuje się wtedy nawet najsłabszy nacisk. Spadające piórko nie zatrzyma się na ciele, a mucha nie zdoła usiąść. Rozwinięta wrażliwość pozwoli bowiem ciału usunąć się pod ich ciężarem.
„Przeciwnik mnie nie zna, lecz ja znam przeciwnika.” [Klasyki Tai Chi]
Ta umiejętność nazywana jest ting jing (słuchający jing lub słuchanie energii). Należy używać swoich rąk, szczególnie opuszek palców, aby wyczuwać intencje przeciwnika. To pozwala przewidzieć jego ruchy i zrobić z tej wiedzy użytek.
Chen Xin {autor słynnej książki o stylu Chen wydanej w latach 20 ubiegłego wieku} ujął to tak:
„Wyczucie [my spiryt] pozwala mi przewidzieć ruch przeciwnika. Mądrość pozwala mi przewidzieć ruch przeciwnika. Mądrość pozwala mi ukryć mój własny.”
Wyczucie o którym pisze Chen Xin, to umiejętność odczytania zamiarów przeciwnika za pomocą nerwów dłoni.
Powiedzieliśmy wcześniej, że ciało jest jak koło, którego osią jest talia. Wyobraźmy to sobie. Jeśli koło ma więcej niż jeden punkt kontakt z podłożem, to nie może swobodnie się obracać.
„Żadna część nie powinna być wadliwa,
Żadna część nie powinna być nadmierna lub niedostateczna,
Żadna część nie powinna być oddzielona”
[Traktat o Tai Chi]
Jeśli jakakolwiek część koła jest wadliwa, nadmierna lub niedostateczna, to koło przestaje być prawdziwym kołem, mając więcej niż jeden punkt kontaktu z podłożem. Ta sytuacja w odniesieniu do Tai Chi nazywana jest błędem podwójnego ciężaru [to be double weighted].
Niektórzy myślą, że błąd podwójnego ciężaru polega na równoczesnym kontakcie obydwu stóp z ziemią lub na uderzeniu przeciwnika oburącz. Ludzie ci mylą się, bo widzą tylko to co na zewnątrz. Tai Chi to ćwiczenie centralnej osi obrotu. Jeśli znajdziesz tę oś, zaczniesz czuć się jak koło lub kula, mające tylko jeden punkt obrotu (pojedynczy ciężar) . W przeciwnym przypadku będziesz czuł „zastój” [Klasyki Tai Chi] spowodowany przez podwójny ciężar, Dotyczy to nie tylko stóp i rąk , ale praktycznie każdej części ciała.
Gdy twoje ciało osiągnie doskonałość, każda cząstka [twojego ciała] będzie sferyczna”
[Chen Xin]
Każda kula ma środek. Kula powstająca przez obrót [ciała] wokół centralnej osi nie może mieć żadnej części, która byłaby „wadliwa, nadmierna, niedostateczna lub oddzielona”. Nie ma więc miejsca na błąd podwójnego ciężaru.
Aby uniknąć tego błędu, musisz poznać Yin i Yang.
Przylegać znaczy ustępować. Ustępować znaczy przylegać.
Yin nie oddziela się od Yang Yang nie oddziela się od Yin.
Yin i Yang nawzajem współpracują, (zrozumienie tego) jest
„Rozumiejącym Jin” (Dong Jin)
[Klasyki Tai Chi]
Słowo „taiji” można przetłumaczyć jako środek koła”. Zewnętrzna część tego koła symbolizuje atak (yang), wewnętrzna – obronę (yin). W ataku jest obrona, a w obronie jest atak. Jedno dają początek drugiemu. Yin i Yang są nierozdzielne i wzajemnie się uzupełniają. Zrozumienie tej dynamicznej równowagi jest niezbędne by opanować „Dong jing” ( rozumiejący jing lub rozumienie energii).
Jako zasada, porzuć myśli o sobie i podążaj za przeciwnikiem
Wielu nie rozumie i porzuca to co bliskie dla tego co dalekie”
[Klasyki Tai Chi]
W pchających dłoniach trzeba działać w odpowiedzi na okoliczności, a nie wg. przygotowanego wcześniej scenariusza. To właśnie znaczą słowa „porzuć myśli o sobie i podążać za przeciwnikiem”. Niektórzy rozumieją go jednak jako zachętę do studiowania metod stosowanych przez różnych przeciwników i opracowania odpowiednich obron. Takie postępowanie jest błędne, gdyż porzuca to co bliskie dla tego co dalekie”.
Powyższe zasady, opisane w Klasykach Tai Chi, mają kluczowe znaczenie dla zrozumienia Pchających dłoni. nie studiując ich nie można liczyć na robienie postępów.
„Chcąc wyzwolić energię (fa jing), należy pozwolić jej opaść [do Dantien], a następnie zupełnie się rozluźnić i skoncentrować w jednym kierunku.”
[Wu Yu Xiang: „Teoria Trzynastu Postaw”]
Aby opanować umiejętność wyzwalania energii (fa jing), trzeba ją ćwiczyć podczas Pchających Dłoni. Sprowadzanie energii w dół [do Dantien] i rozluźnienie ciała są niezbędne, by posiąść wewnętrzną moc. Koncentracja w jednym kierunku wydaje się czymś prostym, ale wymaga synchronizacji w czasie i przestrzeni. Jakakolwiek dysharmonia odbija się negatywnie na ześrodkowaniu [energii] i rozluźnieniu [ciała].
Podczas Pchających Dłoni należy z jednej strony być gotowym na przyjęcie ataku przeciwnika (poprzez wycofanie lub neutralizację), a z drugiej strony – na użycie energii do kontrataku. Opanowawszy tę sztukę można odrzucić przeciwnika już przy pierwszym zetknięciu z jego dotykiem. Taka siła jest stabilna i ześrodkowana.
„Trzynastu Postaw nie można lekceważyć”
[Pieśń o trzynastu Postawach]
W Tai Chi każda postawa [ruch] zawiera prawdziwą [użyteczną] technikę. Gdy ruch jest kontrolowany przez talię, to koordynacja góry i dołu przychodzi naturalnie, pozwalając na skuteczną neutralizację nadchodzącego ataku, gdyż „sens życia pochodzi z talii”.
„Zwab przeciwnika w pustkę,
nastaw się odpowiednio i wykorzystaj swoją energię.
Przylgnij – połącz,
przyklej – podążaj,
nie tracąc kontaktu ani nie oporując”
[Pieśń o Pchających Dłoniach]
Przylgnij połącz oznacz, że należy przylgnąć do atakującego przeciwnika i połączyć jego ruch ze swoim [tak jakby był to ruch jednego ciała]. Do wycofującego się przeciwnika należy natomiast przykleić się i podążyć za nim, nie dając mu szans na ucieczkę.
„Aby przejść przez bramę i być prowadzonym ścieżką,
potrzebne są ustne instrukcje;
ćwicz nieustannie,ścieżka wiedzie orze zgłębianie.”
[Pieśń o Trzynastu Postawach]
Bezpośredni kontakt z nauczycielem jest konieczny, aby teorię zmienić w praktykę. Bez takiego kontaktu słowa pozostaną tylko słowami. Przytoczyłem w mojej pracy najprostsze i najbardziej uniwersalne zasady, dodając do nich krótkie komentarze. Moja wiedza ma ograniczenia, ale pragnę zapewnić czytelników, że każde napisane tutaj słowo, pochodzi z osobistego przekazu otrzymanego przeze mnie od uznanych mistrzów, których miałem szczęście spotkać w moim życiu. Moją rolą było jedynie zebranie tej wiedzy.
Podczas 30 lat praktyki zgromadziłem też sporo własnych doświadczeń. Przedstawię je teraz pokrótce, mając nadzieje że przyniesie to korzyść wszystkim miłośnikiem Pchających dłoni.
Własne przemyślenia
Dlaczego studiując Tai Chi trzeba też ćwiczyć Pchające Dłoni? To proste. Pchające Dłonie pozwalają zrozumieć zastosowania ruchów z formy i doceniać ich wartość. Natomiast nie są ani sparingiem ani formą podwójną, które można znaleźć w innych sztukach walki. Nie zawierają chwytów ani ciosów.
Można wyróżnić cztery rodzaje Pchających Dłoni:
Pojedyncze w miejscu – Ta odmiana jest obecnie rzadko ćwiczona i stanowi jednak niezbędny etap nauki, gdyż uczy początkujących „słuchania energii” (ting jing) wzmacnia siłę talii i nóg.
Podwójne w miejscu – Stanowi najbardziej popularną metodę treningową. Trzeba im poświęcić dużo czasu, pracując najpierw nad koordynacją góry i dołu. Każdy ruch (do przodu, do tyłu, do boku) musi być kolisty i żywy, choć ćwiczony bez pośpiechu. Następnym etapem jest peng-lu-ji-an (Odparowanie, Zawinięcie, Nacisk, Pchnięcie).I znów, nie należy ćwiczyć zbyt szybko, gdyż łatwo wtedy przeoczyć głęboki sens danego ruchu lub stracić stabilność [tzw. wykorzenienie].
Podwójne z krokami – sposób ćwiczenia: dwa kroki do przodu, dwa kroki do tyłu, bez zmiany kierunku. Partner idący do przodu wykonuje najpierw Odparowanie (peng) a następnie nacisk (an). Partner idący do tyłu wykonuje najpierw Zawinięcie (lu) a potem pchnięcie. Sekwencję tę można powtarzać dowolną ilość razy. Kroki powinne być lekkie i zwinne. Kierunek technik nie ulega zmianie, aby ćwicząc uczyli się wykorzystania siły nóg i talii.
Da lu (Duże zawinięcie, Big Roll-back) – Sposób ćwiczenia: cztery kroki do przodu, cztery kroki do tyłu. Zmiany kierunku: każdy z czterech kroków skierowany jest do innego narożnika kwadratu. Partner idący do przodu wykonuje kolejno: Odparowanie (peng) Łokieć (zhou) Nacisk (ji) Uderzenie Barkiem (kao). Partner idący do tyłu broni się wykonując trzy razy z rzędu zawinięcie (lu) [stąd nazwa całej sekwencji ruchów!], a na koniec skręca ciało i zachodzi partnera od tyłu, wykorzystując techniki: Pociągnięcia (cai), Rozdzielenia (lie) i Pchnięcia (an).
Dla ćwiczących pchające dłonie najważniejsze powinny być:
wolne tępo ćwiczenia – pozwalające na wsłuchanie się w energię ruchu
zaokrąglanie ruchów – szczególnie należy uniknąć kątów prostych
stabilność postawy – jednym z celów ćwiczenia w miejscu jest wzmocnienie nóg i talii. Dzięki temu broniąc się przed atakiem będziesz mógł znaleźć oparcie w nogach i skręt w talii, co pozwoli ci wykonać neutralizację. To kung-fu [umiejętność] które rozwija się naturalnie.
odpowiednio bliski dystans – jeśli chcesz skutecznie zneutralizować atak przeciwnika musisz być blisko niego.
Bez względu na to, jaki rodzaj Pchających Dłoni się ćwiczy, należy pamiętać o uniwersalnych zasadach. Nie wolno używać siły. Nie wolno myśleć o wygranej lub przegranej.
Każda szkoła uczy trochę inaczej, ale nie ma potrzeby gonić za różnymi nowymi metodami. Wystarczy wybrać jakiś aspekt teorii i skierować wysiłki na zrozumienie właśnie tego elementu. Jego dogłębna analiza pozwoli na Ci zrozumieć wybrany fragment, a wtedy nagle zrozumiesz cała resztę. Wyobraź sobie w ten sposób: jeśli masz ogromny dom z wielką ilością drzwi, to aby wejść do środka wystarczy przejść tylko przez jedne z nich. Nie ma znaczenia przez które, ale jeśli nie przekroczysz żadnych, to nigdy nie dostaniesz się do środka. Nie ma złych lub dobrych drzwi, nie ma wysokich lub niskich. Od wschodu znajdujesz wschodnie drzwi, a od zachodu zachodnie. Najlepiej wybrać te które są najbliżej. Z nauką Pchających Dłoni jest podobnie: należy wybrać ten aspekt teorii, który jest nam najbliższy [najłatwiejszy do uchwycenia] i skoncentrować się właśnie na nim. Trzeba być jak gończy pies: wybrać sobie konkretny obiekt i wytrwale go ścigać aż do osiągnięcia sukcesu.
Od tłumacza:
Powyższy tekst jest tłumaczeniem w dużej mierze autorskim. Próby dosłownego tłumaczenia spaliły niestety na panewce, gdyż styl oryginału okazał się dość chaotyczny i nieprzystępny. Dokonując poprawek i skrótów można jednak nieświadomie zniekształcić przekazywane treści „przycinając” je podług własnego rozumienia Tai Chi, Aby zmniejszyć ryzyko takiej sytuacji, starałem się podawać oryginalne zwroty i sygnalizować własne uzupełnienia, używając do tego celu nawiasów kwadratowych. Nawiasy zwykłe pochodzą natomiast od autora. Tłumaczenia klasycznych tekstów zostały w większości zaczerpnięte z książki „Sekrety dawnych mistrzów Taiji” napisanej przez dr Yang Jwing-Minga. W kilku miejscach tłumacz zmuszony był jednak podjąć ryzyko samodzielnego przekładu. Oryginalny tekst (w wersji angielskiej) można znaleźć w internecie na stronach Petera Lima.
„Idąc do przodu i do tyłu skręcaj ciało i zmieniaj kroki”
Artykuł pobrany ze strony: www.szkolataichi.com Mariusza Sroczyńskiego