Joga – krótki rys historyczny i cele praktyki.
Autorzy: Anastazja Nowakowska (Kurdina), Tomek Nowakowski.
Joga jest jednym ze starożytnych systemów filozoficznych Indii. Najstarszym źródłem wspominającym jogę są Upaniszady, święte teksty pochodzące z V-III wieku p.n.e.
Słowo joga można przetłumaczyć jako “połączenie” (indywidualnej duszy z esencją wszechświata), “wewnętrzna kontrola”, “harmonia”, “ład”, “spójność wglądu wewnętrznego”.
Jednym z elementarnych charakterystyk jogi jest założenie, że w normalnym życiu, nasze zmysły, i codzienna nieustanna aktywność naszego umysłu, zwykle sprowadzają nas na błędną ścieżkę. Zatem celem praktyki jogi jest osiągniecie samokontroli, spokoju i bezpośredniego wglądu w prawdziwą naturę rzeczywistości.
(Hamilton, rozdział 7)
Podstawowym tekstem jogi klasycznej są Yoga Sutry Patanjalego, które określają cel jogi jako zatrzymanie aktywności umysłu aby umożliwić odnalezienie stanu wglądu w swą prawdziwą naturę/wyzwolenia/oświecenia.
Tekst ten jest podręcznikiem do praktyki i oferuje metodykę osiągnięcia tego celu poprzez kultywację długotrwałej równowagi umysłu, nieprzywiązania, koncentracji umysłu, prawidłowego oddychania i niekrzywdzenia innych istot. (Tola i Dragonetti sutra 1-22).
Od XIII wieku założenia jogi połączono z praktykami tantrycznymi (nie mylić z tym co dziś często kojarzymy z tantrą) co stworzyło zalążki hata jogi, systemu realizującemu cele jogi poprzez praktyki z ciałem. W ich skład wchodziły: oczyszczenia ciała, utrzymywanie specyficznych pozycji przez dłuższy czas i różne techniki oddechowe. Ta “fizyczna” praktyka jogi przyczyniła się do pojawienia się w Indiach grup “zmilitaryzowanych” ascetów, którzy utrzymywali się jako najemnicy na drogach handlowych (trochę jak japońscy samuraje).
W XVIII w., po przybyciu brytyjskich kolonizatorów, hata joga zaczęła jednak zanikać.
Brytyjczykom nie w smak była kontrola szlaków handlowych przez joginów na północy Indii, wobec czego zakazano praktyki jogi i stała się ona praktycznie nielegalna, przyczyniając się do utworzenia negatywnego spojrzenia na jogę w oczach ówczesnego społeczeństwa.
Pod koniec XIX i na początku XX w. różne kierunki rozwoju kultury fizycznej, zwłaszcza gimnastyki, stały się bardzo popularne w Europie i koloniach brytyjskich.
Był to okres, kiedy joga została ponownie “wskrzeszona” głównie jako system uprawiany dla rozwoju fizycznego i celów zdrowotnych (omijając jej mistyczne aspekty) a w trakcie jej ponownego “wynalezienia” zaadoptowała ona niektóre elementy europejskiej gimnastyki. (Estian Smit).
Pomimo to, iż powszechnie wierzy się, że joga w której główną rolę odgrywa praktyka asan czyli przeróżnych pozycji ciała, ma kilka tysięcy a przynajmniej kilkaset lat, ostatnie badania naukowe dowodzą, że większość ćwiczeń asan została wdrożona do systemu jogi zaledwie na początku XX wieku, gdy usiłowano stworzyć hinduski system ćwiczeń zdrowotnych oparty na starożytnych korzeniach.
W istocie, średniowieczne teksty o jodze jak Hatha Yoga Pradipika albo Gheranda Samhita zawierają opis tylko 10-15 asan, większości z nich – pozycji siedzących, sprzyjających medytacji.
A zatem czy można powiedzieć, że joga którą ćwiczymy ma cokolwiek wspólnego z antycznym systemem samo-doskonalenia?
Jeśli staramy się aby choćby częścią naszego treningu były niektóre z dawnych praktyk ( takich jak oczyszczenia, pranayamy, bandhy – energetyczne zamki) i próbujemy skupić się na rozwoju koncentracji, spokoju umysłu, zaprzestania nieustannego dialogu wewnętrznego, wtedy, być może, nadal praktykujemy jogę. ;-)
Częstokroć, wykonywanie nieznanego nam, dość intensywnego ćwiczenia fizycznego, sprawia, że nasz umysł koncentruje się na obecnym momencie, i zmusza nas do zwiększonej uwagi, skupienia, bycia tu i teraz.
Jeśli chcemy ćwiczyć joge wedle starożytnych zaleceń, naszym celem nie jest osiągniecie konkretnej postury/pozycji ciała ale raczej konkretnego stanu umysłu.
Postura użyta jest jedynie jako narzędzie, które skupia naszą uwagę na obecnej chwili, rozwija naszą cierpliwość i spokój umysłu (ponieważ często utrzymujemy trudną pozycję przez dłuższy czas, z lekkim dystansem obserwując odczucia ciała).
Świadomość oddechu i modyfikacje rytmu tego oddechu w trakcie praktyki jogi również odgrywa dużą rolę w kształtowaniu odczucia spokoju i równowagi.
Gdy umysł jest skupiony na tym co robimy w danej chwili, gdy obserwujemy swój oddech, sygnały dochodzące z naszego ciała, myśli i emocje i udaje nam się to robić z pewnym, niewielkim dystansem do tych wszystkich bodźców, ze spokojem i akceptacją, wtedy każde fizyczne ćwiczenie jest praktyką jogi. Czy to bedzie asana, spacer, przebieżka, forma Tai chi , czy nawet szczotkowanie zębów.
Ważne jest obserwować to co jest, bez automatycznej reakcji na to coś, kultywować tzw. spokój umysłu (w Yoga Sutrach zwany – Vajragya -oderwanie, zdystansowanie).
Jeśli obserwujemy swoją posturę, sygnały płynące z ciała, nasz oddech i umysł, po czym staramy się je zmienić, bo może jest nam trudno czy niewygodnie, zaczynamy wtedy procesy myślowe i pragnienia (np.skończenia ćwiczenia), które joga stara się ograniczyć lub zatrzymać.
Jeśli obserwujemy to co jest ale nie angażujemy się w ocenę, klasyfikację, reakcję, nasze ciało podąża za instrukcjami nauczyciela, nasz umysł pozostaje spokojny – można to nazwać “robieniem bez robienia”. W takim momencie, może przez ułamek sekundy doświadczymy nieruchomego umysłu, obserwacji, która ma swe źródło nie w nas samych ale jakby poza nami.
Z czasem, praktyk jogi kolekcjonuje te milisekundy głębszego wglądu w istotę wszystkiego co nas otacza, zmieniając je w minuty i powoli przeistaczając swą percepcję wszystkiego, nawet gdy umysł zajęty jest codziennymi sprawami.
Tego lata, tak właśnie spróbujemy poćwiczyć, obserwując głównie jak się czujemy, o czym myślimy, wykorzystując ćwiczenia fizyczne nie jako cel sam w sobie, ale jako środek do stymulacji nowych odczuć w ciele i umyśle, odczuć, które dadzą nam okazję do uważnej obserwacji.
Ale nawet jeśli jesteśmy rozproszeni a nasz umysł biegnie we wszystkie strony nie powinniśmy czuć rozczarowania. Joga jest uniwersalnym narzędziem, które przynosi wiele dodatkowych korzyści, oprócz korzyści mentalnych. Np. zwiększa ogólną sprawność, gibkość, przepływ krwi do rożnych obszarów naszego organizmu, zwiększony zasięg ruchu, zwiększoną siłę i wytrzymałość statyczną, polepszoną siłę dynamiczną, stopniową redukcję nadciśnienia (poprzez praktykę pozycji odwróconych), polepszone funkcjonowanie organów wewnętrznych, poprawę nastroju, zwiększone poczucie witalności itp.,itd.
Warto spróbować i doświadczyć! Zapraszam!
Źrodła:
Sue Hamilton (2001)Indian Phiolosophy: A Very Short Introduction. Oxford.
Fernando Tola and Carmen Dragonetti (2001) The Yoga Sutras of Patanjali on Concentration of Mind. Motilal Banarsidas Publishers, Delhi.
Estian Smit. Mark Songleton’s Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice – A synposis, Review and Personal Perspective. Yoga Critiques. Available at https://yogacritiques.org/reviews/mark-singletons-yoga-body-the-origins-of-modern-po sture-practice-a-synopsis-review-and-personal-pers pective/
