Znaczenie Tai Chi Chuan (Taijiquan)
Gdy mowa o Tai Chi Chuan, w polskiej literaturze pojawiają się tłumaczenia takie jak Pięść Największej Ostateczności, Wielka Ostateczna Pięść lub Najważniejszy Ostatni Cios. Należy zdać sobie sprawę, że w części przypadków mamy do czynienia z błędnym tłumaczeniem z języka np. angielskiego, na który termin chiński przetłumaczony został też niekoniecznie trafnie.
U źródła problemu jest często tłumaczenie dosłowne chińskich znaków, każdego oddzielnie, bez wiedzy, że łącznie tworzą one zupełnie nowe znaczenie.
Tai Chi Chuan (w transkrypcji pinyin: Taijiquan) w oryginale zapisujemy znakami 太極拳 (w wersji uproszczonej: 太极拳).
Tai 太 – naj, najwyższy, wielki.
Chi (Ji) 極 – belka kalenicowa, szczyt, kraniec, biegun.
Chuan (Quan) 拳 – pięść.
W tłumaczeniu na język angielski robi się z tego na przykład: Tai=Grand, Chi=Ultimate, Quan= Fist, zatem Grand Ultimate Fist. Z tego dosłowne tłumaczenie na polski: Wielka Ostateczna Pięść, a z tego już blisko do dzikich interpretacji, jak na przykład: Najważniejszy Ostatni Cios.
Tymczasem Tai Chi (Taiji) to jedno z najbardziej podstawowych pojęć klasycznej chińskiej filozofii i nauki. Z tego trzeba sobie zdawać sprawę, by prawidłowo rozumieć nazwę uprawianej dziś sztuki walki, czy formy ćwiczeń.
By lepiej wyjaśnić powiązane kwestie, musimy odrobinę uwagi poświęcić także zagadnieniu pisowni w transkrypcjach łacińskich.
Wiele osób sądzi błędnie, że Chi w nazwie Tai Chi i Chi w nazwie Chi Kung, to to samo słowo. Problem wynika ze stosowania zapisów w uproszczonej transkrypcji angielskiej. Tai Chi, Tai Chi Chuan – ta pisownia również w Polsce jest najbardziej popularna, będąc źródłem wielu nieporozumień. W przypadku Tai Chi i Chi Kung, mimo że w zapisie uproszczonym mamy w obydwu przypadkach Chi, są to zupełnie inne słowa, różnie wymawiane i zapisywane różnymi chińskimi znakami.
Warto więc, zamiast być skazanym na pomyłki wynikające ze stosowania transkrypcji uproszczonej, poznać transkrypcje takie, jak stosowana do niedawna powszechnie w anglojęzycznym środowisku naukowym transkrypcja Wade’a-Gilesa oraz przyjęta obecnie na całym świecie, opracowana w Chinach transkrypcja pinyin.
| Znaki tradycyjne | 太極拳 | 氣功 |
| Znaki uproszczone | 太极拳 | 气功 |
| Transkrypcja uproszczona | Tai Chi Chuan | Chi Kung |
| Transkrypcja Wade’a-Gilesa | T’ai Chi Ch’uan | Ch’i Kung |
| Transkrypcja pinyin | Taijiquan | Qigong |
Zauważmy, że tylko w transkrypcji uproszonej mamy Chi zarówno w Tai Chi Chuan, jak i Chi Kung. W transkrypcji Wade’a-Gilesa mamy jednym przypadku Chi, a w drugim Ch’i – z apostrofem po h. Z kolei w transkrypcji pinyin różnica jest jeszcze bardziej wyraźna: w jednym przypadku mamy Ji, a w drugim Qi. Oczywiście również chińskie znaki są zupełnie różne: 極 i 气.
Wymowa Chi (Ji) tego z T’ai Chi Ch’uan (Taijiquan) jest zbliżona do Ci (jak w cicho). Natomiast w Ch’i w nazwie Ch’i Kung występuje dodatkowo tak zwany przydech – w przybliżeniu brzmi to: Ćhi.
W języku chińskiem (mandaryńskim, putonghua) nie ma opozycji dźwięczne – bezdźwięczne, występuje natomiast opozycja bezprzydechowe – przydechowe. Na niektórych obszarach północnych Chin występuje jednak udźwięcznienie tam gdzie nie ma przydechu. Polakom radzę stosować takie udźwięcznianie, ponieważ ułatwia ono uniknięcie przydechu, który czasem pojawia się mimowolnie. T’ai Chi Ch’uan (Taijiquan) wymawiajmy zatem: Thaj Dzi Ćhłen, a Ch’i Kung (Qigong): Ćhi Gung.
Pełna nazwa sztuki, którą dziś wielu ludzi uprawia, to 太極拳 – Taijiquan – T’ai Chi Ch’uan. W zapisie uproszczonym Tai Chi Chuan, a w wersji uproszczonej i skróconej: Tai Chi.
Taijiquan – Tai Chi Chuan – Pięść Taiji – Pięść Tai Chi. Czym jest to Taiji (Tai Chi)?
Jeśli tłumaczyć dosłownie dwa chińskie znaki, otrzymamy: Wielki Szczyt, Najwyższy Kraniec itp.
Termin ten faktycznie odnosi się do pewnego bardzo istotnego pojęcia chińskiej filozofii i nauki.
Zwróćmy uwagę, że jednym ze znaczeń Chi (Ji) 極 jest… belka kalenicowa, czyli tworząca szczyt dachu. Przy czym jest to najbardziej pierwotne znaczenie. To o tę belkę – szczyt dachu faktycznie chodziło, gdy tworzono termin T’ai Chi (Taiji) – Najwyższy Szczyt (najwyżej położona część dachu). Gdy słońce świeci, to jedna część dachu jest oświetlona – Yang, a druga ocieniona – Yin. To szczyt dachu jest źródłem tego podziału. Stąd koncepcja Taiji – Najwyższego Szczytu, jako źródła podziału na Yin i Yang.
W takim filozoficznym znaczeniu koncepcja Taiji najwcześniej pojawia się w „Księdze Przemian” oraz w “Prawdziwej Księdze Południowego Kwiatu” taoisty Zhuangzi.
W chińskiej filozofii mowa jest o Wuji (Wu Chi) – pierwotnym stanie niezróżnicowania. Z Wuji wyłania się Taiji – pierwotna jedność, która daje początek zróżnicowaniu – przeciwstawnym i równocześnie komplementarnym aspektom Yin i Yang. Taiji zarówno rozdziela Yin i Yang, jak i je łączy.
Graficzne przedstawienie koncepcji Taiji (T’ai Chi) przypisywane jest taoistycznemu mnichowi Chen Tuanowi, który żył w okresie Pięciu Dynastii i na początku panowania dynastii Song. Ten obecny dziś już nawet w masowej kulturze diagram, jest zarówno graficznym przedstawieniem koncepcji Taiji (T’ai Chi) – jedności Yin i Yang, jak i stał się później symbolem sztuki Taijiquan (T’ai Chi Ch’uan).
Zhou Dunyi (1017-1073), neokonfucjanista epoki Song napisał „Objaśnienie diagramu Taiji”, najbardziej rozbudowany traktat teoretyczny na ten temat.
Do tej koncepcji koncepcji Taiji odwołuje się nazwa sztuki Taijiquan (T’ai Chi Ch’uan, Tai Chi Chuan).
Przypuszczać można, że nazwa Taijiquan (T’ai Chi Ch’uan) powstała dopiero w XIX wieku. Otóż to, co dziś znamy jako Styl Chen Taijiquan wcześniej określane było mianem Chenjiaquan – Pięść Rodziny Chen. Powstały ze stylu Chen styl Yang, w okresie gdy jego twórca Yang Luchan rozpoczął nauczanie też nie posługiwał się jeszcze nazwą Taijiquan, określany był natomiast jako Changquan (Długa Pięść – w związku z długością formy, a nie zakresem ruchów, jak to ma miejsce w np. Changquan w sportowym Wushu), Mianquan (Bawełniana Pięść) lub Huaquan (Neutralizująca Pięść).
Dopiero po pewnym czasie przyjęto nazwę Taijiquan. Prawdopodobnie miało to związek z odnalezieniem przez Wu Changxina, brata twórcy stylu Wu Taijiquan – Wu Yuxianga manuskryptu przypisywanego niejakiemu Wang Zongyue. Pierwsze słowa tego tekstu brzmiały: „Taiji rodzi się z Wuji, jest matką Yin i Yang”.
Wu Yuxiang był uczniem Yang Luchana oraz Chen Qingpinga, przedstawiciela wersji xiaojia stylu rodziny Chen. W oparciu o to, czego się od nich nauczył oraz studia nad traktatem Wang Zongyue zaczął rozwijać swój własny styl. Ze względu na podkreślenie w tekście Wang Zongyue koncepcji Taiji, zaczął używać nazwy Pięść Taiji – Taijiquan. Ta nazwa, wraz z teorią Wang Zongyue została wkrótce przyjęta także przez rodzinę Yang. Potem dopiero także styl źródłowy – rodu Chen, zaczęto również określać nazwą Taijiquan.
Podsumowując, Taiji (T’ai Chi, Tai Chi) to koncepcja jedności Yin i Yang, ich zrównoważonej dynamicznej relacji. Natomiast Taijiquan (T’ai Chi Ch’uan) to sztuka walki oparta na tej koncepcji. Sztuka ta opiera się więc na idei dynamicznej równowagi, płynnego przechodzenia i uzupełniania się przeciwstawnych aspektów: ruch przód-tył, góra-dół, lewo-prawo, na zewnątrz-do wewnątrz, miękkość-twardość, delikatność-solidność, powolność-szybkość itd.
Autor tekstu: Andrzej Kalisz – http://www.yiquan.pl/